Archival Textures eert een vergeten Arnhemse feministische geschiedenis met het boek Republishing: Umoja Zwarte Vrouwenkrant. Umoja Zwarte Vrouwenkrant was een revolutionair tijdschrift dat tussen 1985 en 1986 werd uitgegeven vanuit Arnhem. “De intersectionele solidariteit die het tijdschrift Umoja uit de jaren tachtig eiste en in praktijk bracht, blijft een model voor ons allemaal.”
Er zullen weinig Arnhemmers zijn die de geschiedenis kennen van de Agnietenstraat 283 begin jaren ’80. Het huis, toendertijd bewoond door Ans Sarianamual (1955), was een thuis waar Zwarte vrouwen in Arnhem en omstreken zich gehoord, gezien en begrepen voelden. Het was een logeeradres, een onofficieel vrouwenhuis en redactie in één. Het was de plek waar de vrouwen achter de Stichting ‘Zwarte Vrouwen & Racisme’ Arnhem samenkwamen, en daarmee de fundering van het revolutionaire tijdschrift: Umoja Zwarte Vrouwenkrant, tien keer uitgegeven tussen 1985 en 1986, in Arnhem.
Umoja Zwarte Vrouwenkrant is een revolutionair tijdschrift dat met de uitgave van het boek Republishing: Umoja Zwarte Vrouwenkrant (2024) de erkenning krijgt die het verdiend en de systematische onderbelichting van het verzetswerk van Zwarte vrouwen historisch benadrukt. ‘Zwart’ werd door de Arnhemse stichting geïntroduceerd als politieke term, met het doel om alle vrouwen die in Nederland als ‘de Ander’ gelabeld werden bij elkaar te brengen. De krant leest anno 2025 nog alarmerend urgent, en is een uitnodiging voor meer onderzoek naar deze krant en de initiatieven die het uitlicht. Daarnaast is het een belangrijke herinnering voor intersectionele feministen van nu, om nooit stil te zijn.
Ontstaansgeschiedenis
Het begon allemaal in december 1984, toen Sarianamual een belofte deed aan de Amerikaanse feminist, schrijver en academicus Audre Lorde om een tijdschrift op te zetten voor Zwarte vrouwen in Nederland. Samen met een groep Zwarte vrouwen, die zich organiseerden als de Stichting ‘Zwarte Vrouwen & Racisme’ Arnhem, kwam Umoja Zwarte Vrouwenkrant tot leven. Naast het schrijven over onderwerpen als racisme, (arbeids)discriminatie en dekolonisatie, publiceerde het tijdschrift gedichten, interviews met Zwarte Nederlandse schrijvers, aankondigingen van evenementen en briefinzendingen waarin Zwarte vrouwen hun ervaringen met racisme en discriminatie in Nederland deelden. Daarnaast introduceerden de Umoja-vrouwen ‘Zwart’ als politieke term in Nederland, voor eenieder die werd bestempeld als ‘de Ander’.
Vier decennia later krijgt het revolutionaire maar onderbelichte tijdschrift eindelijk de erkenning die het verdient, door de publicatie van het boek Republishing: Umoja Zwarte Vrouwenkrant (Archival Textures, 2024). Een boek dat een archief in één is, inclusief een herpublicatie van alle tien edities, een introducerend essay door Tamara Hartman en vondsten uit het persoonlijke archief van Umoja co-oprichter Ans Sarianamual, samengesteld door Mirelle van Tulder.
Essayist Tamara Hartman over Republishing: Umoja Zwarte Vrouwenkrant
“Ik herken mijzelf in de vrouwen achter Umoja Zwarte Vrouwenkrant, en haal er comfort en strijdkracht uit. Ik schrijf dit vanuit Delhi, waar ik momenteel woon en als freelance journalist en schrijver werk. Net als Ans ben ik teruggegaan naar daar waar mijn wortels zijn. Het raakt aan een boodschap die vaak in Umoja beschreven wordt: leer wie je bent, waar je vandaan komt, werk aan bewustzijn over je eigen positie en verbind dit met de strijden die globaal gevoerd worden. Gesprekken die ik gedurende 2023 voerde voor het onderzoek naar Umoja Zwarte Vrouwenkrant, met Ans, witte queer vrouwen en Zwarte feministen actief in de jaren 80, benadrukten de enorme schat aan kennis, ervaringen en herinneringen van Zwart feminisme in Nederland. Een nauwelijks aangeraakte schat, want werken aan dit boek was ook een pijnlijke herinnering aan de stemmen van Zwarte vrouwen die systematisch buitengesloten zijn van de feministische geschiedenis in Nederland. Sinds 2020 onderzoek ik de onderbelichte, maar rijke geschiedenis van Zwart feminisme in Nederland, die ook plaatsvindt in Oost-Nederland, daar waar ik geboren en getogen ben.”
Mede-redacteur en Archival Textures oprichter Tabea Nixdorff over Republishing: Umoja Zwarte Vrouwenkrant
“Toen ik in 2018 naar Arnhem verhuisde, deed ik dat voor mijn queer relatie en om verder te studeren op de kunstakademie; voor de rest was er weinig dat me met Nederland verbond. Pas door onderzoek te doen in queer en feministische archieven groeide er een netwerk van tedere nieuwe referentiepunten – mensen, boeken, verhalen en erfenissen. Aangezien deze referentiepunten voornamelijk verbonden zijn met Rotterdam en Amsterdam, betekende het veel voor mij om Umoja Zwarte Vrouwenkrant te vinden: een publicatieproject uit de stad waar ik woon. Langzaam kregen de straten waar ik elke dag loop een andere, vertrouwde betekenis. Het lezen van de Umoja krant als witte vrouw is ook een krachtige herinnering aan hoe feminisme, toen en nu, vaak andere onderdrukkende structuren dan seksisme reproduceert. De intersectionele solidariteit die het tijdschrift Umoja uit de jaren tachtig eiste en in praktijk bracht, blijft een model voor ons allemaal. Daarom voelde het herpubliceren van Umoja als een soort belofte toen een van de oprichters, Ans, tegen me zei: blijf het werk doen. Het voelt niet alleen belangrijk om het toegankelijk te maken voor nieuwe generaties, maar ook om het pionierswerk van de Zwarte vrouwen uit Arnhem achter Umoja te eren.”
Het boek Republishing: Umoja Zwarte Vrouwenkrant is verkrijgbaar in Arnhemse boekhandels en verkrijgbaar via de site van Hijman Ongerijmd.
Bronvermelding boekcover: Republishing: Umoja Zwarte Vrouwenkrant, red. Tamara Hartman, Ans Sarianamual, Mirelle van Tulder, Tabea Nixdorff, Archival Textures, 2024. Omslagontwerp: Mirelle van Tulder.
