Documentairefotograaf Suzanne Valkenburg legt al jaren het leven van Arnhemse woonwagenbewoners vast. Om het grote publiek kennis te laten maken met de voor velen onbekende woonwagencultuur, richtte ze de site vanhetkamp.nl op. ‘Als je eenmaal opgenomen bent in de gemeenschap ben je altijd welkom.’
Er leven allerlei ideeën over de moraal en de cultuur van mensen die in een woonwagen wonen. Met het project ‘Van het kamp’ wil Valkenburg een sociaal en cultureel tegenwicht bieden aan het eenzijdige beeld dat leidt tot de maatschappelijke uitsluiting van woonwagenbewoners.
Waarom vond je het belangrijk om dit project te doen?
‘Ten eerste is het een nieuwsgierigheid naar een andere cultuur. Naar een andere wereld, zou ik bijna zeggen. De meeste mensen hebben nog nooit een voet gezet op een woonwagenkamp. Hoe meer je je verdiept in de cultuur, hoe mooier het eigenlijk ook is. De warme familiebanden, de normen en waarden en ook hoe ze zich moeten inzetten om die cultuur te behouden. Ik denk daarnaast dat het heel actueel is. In het huidige politieke klimaat, waarin juist iedereen hoge muren naar zich optrekt. Mijn project is er juist heel erg op gestoeld om die hoge muur een beetje af te breken en juist begrip, kennis en misschien ook gewoon een glimlach te kunnen krijgen. En daarmee dus een stukje vooroordelen afbreken.’
Hoe maakte je contact en won je het vertrouwen van de woonwagenbewoners die je gevolgd hebt?
Ik ben geïnteresseerd in verborgen werelden. De woonwagencultuur is een gesloten gemeenschap en zij zijn van nature argwanend naar ‘burger mensen’. Ik heb woonwagenbewoner Henky Donkevoort ontmoet en ik was gewoon heel nieuwsgierig. Henky is trots op zijn cultuur en vertelt hier graag over. We hebben een aantal keer gepraat en ik heb uitgelegd wat ik maak, waar mijn interesse ligt, en zo mocht ik een keer komen fotograferen. Ik maak naderhand altijd afdrukken, die ik de volgende keer meeneem. Zo blijf je terugkomen en groeien de contacten en het vertrouwen. Ik denk dat het superbelangrijk is om altijd oprecht en eerlijk te zijn. Dat voelen mensen. Als je eenmaal opgenomen bent in de gemeenschap ben je altijd welkom. Het is een hele warme cultuur waar ik mij ook prettig voel.
In 2018 gaf de Nationale Ombudsman aan dat het veelbesproken uitsterfbeleid voor woonwagenstandplaatsen in strijd is met de wet. Sindsdien heeft de gemeente Arnhem aangekondigd dat er nieuwe staplaatsen gaan komen voor woonwagens in Arnhem. Hoe kijk jij naar deze ontwikkelingen?
“Ik kijk hier met gemengde gevoelens naar. Omdat ik de ontstaansgeschiedenis van de woonwagencultuur en de woonwagenbewoners persoonlijk ken, snap ik dat het vanuit hun perspectief gezien, de uitbreiding met 6 stavakken bij lange na niet voldoende is. Deze mensen zijn jarenlang structureel gediscrimineerd en dit kan met deze uitbreiding niet goedgemaakt worden. Ik heb alle persoonlijke verhalen gehoord over het gemis van het niet samen wonen als familie op een woonwagenkamp en ik denk dat het onderschat wordt hoe diep dit gevoel is, en hoe belangrijk dit is voor het voortbestaan van hun cultuur.
Aan de andere kant zie ik veel heel veel mooie sociale projecten en initiatieven in de gemeente waar we trots op mogen zijn en is het dankzij de inzet van Mark Lauriks (huidige wethouder woonwagenbeleid) en het sociale beleid te danken dat ze uitbreiding krijgen. Het is te laat en is te weinig, maar er gebeurt nu wel iets positiefs. Dat is uniek in Nederland.”
Je komt inmiddels al jaren op het kamp in Presikhaaf. Wat voor band heb je opgebouwd met de mensen die je fotografeert?
Ik ben heel trots op de band die ik heb opgebouwd. Ik ben ook heel dankbaar dat ze mij het vertrouwen hebben gegeven, dat ik al jaren hun levens mag vastleggen en dat ik als een ‘fly on the wall’ mag fotograferen. Door voor het project ‘Van het kamp’ podcasts te maken, en de bewoners letterlijk aan het woord te laten, heb ik ook het verhaal vanuit hun perspectief willen delen. Dat waren hele bijzondere en intieme momenten. We hebben gewoon veel gedeeld de afgelopen jaren. De beelden gaan de hele wereld over en ik weet dat zij ook heel trots zijn op mij en mijn project.
Op de site vanhetkamp.nl vind je de verhalen van Arnhemse woonwagenbewoners gevangen in foto’s, audio en archiefmateriaal.
