Hoe staat het met het creatieve klimaat in Arnhem? Er wordt altijd gekeken naar beleidsmakers en instellingen. In de media wordt er vooral veel gepraat over gebouwen. Maar de kunstenaars komen nooit zelf aan het woord. Dat is eigenlijk gek. Daarom wil Standplaats Arnhem van de creatieve en culturele makers zelf horen hoe ze de stad ervaren. Vandaag Roos Meerman en Tom Kortbeek leiden samen Fillip Studios.
(Door: Leendert Douma)
(Foto: Sophie Vermeulen)
Fillip Studios werd in 2020 opgericht. De studio creëert objecten en ervaringen met impact en werkt op het snijvlak van design, kunst en wetenschap. In hetzelfde jaar startten Meerman en Kortbeek het Pi Lab, een samenwerking met Fontys Hogescholen, TU Eindhoven en Design Academy om projecten verder te ontwikkelen tot innovatieve toepassingen.
De studio creëert kunst en wetenschap met internationaal succes. Maar ook op lokaal en regionaal niveau zoeken de ontwerpers/kunstenaars samenwerking. Zo nam Fillip Studios met Rozet en HAN Ixperium het initiatief voor de Makerscosmos, een platform voor maakonderwijs. Ook was Tom Kortbeek een van de voortrekkers van de creatieve broedplaats Coehoorn Centraal. Daarnaast is Kortbeek medeoprichter van Creatief Arnhem, het platform/aanspreekpunt voor de creatieve sector in de stad.
Haar ogen gaan stralen als ze praat over algoritmen en auxetische structuren. Zijn hart gaat sneller kloppen bij het creëren van kansen en het smeden van coalities. Bij Fillip Studios gaan begrippen als ‘verwondering’ en ‘samenwerking’ hand in hand. Wat dat betreft is hun naam goed gekozen. ‘Fillip’ is een oud-Engels woord dat slaat op de wegschietbeweging van je vinger tegen je duim. “Het betekent zoiets als prikkel of boost, maar ook verfraaiing”, legt Roos Meerman uit. “Sommige mensen denken dat het een persoon is. ‘Is Fillip er ook?’, vragen ze dan. Ik vind dat wel grappig.”
Vruchtbare kennismaking
Roos Meerman kwam vanuit Overijssel naar Arnhem om hier Product Design te studeren. Ze won in 2014 de examenprijs met Aera Fabrica, waarmee ze 3D-prints wist op te blazen en uit te rekken. Meteen daarna begon ze een eigen designstudio. Achterhoeker Tom Kortbeek kwam – na een studie in Utrecht – in 2008 naar Arnhem voor de opleiding Muziektheater. Toen hij die had afgerond, begon hij KunstLAB met twee collega kunstenaars/ondernemers.
Zowel Studio Roos Meerman als KunstLAB hadden hun thuisbasis in Coehoorn Centraal, vlakbij het station, en op etentjes en borrels leerden Roos en Tom elkaar in 2013 kennen. Het bleek een vruchtbare kennismaking: Het leidde niet alleen tot Fillip Studios, een kunst- en designplek met zes man (m/v) personeel; ze wonen ook samen in Sonsbeekkwartier Arnhem en hebben sinds kort een kindje.
Gezamenlijke verwondering
Als designer is Roos niet zozeer geïnteresseerd in het eindproduct, maar meer in het proces. Aera Fabrica begon met het ‘opblazen’ van een marshmallow. Die techniek paste ze toe op 3D-prints, waardoor die enorm groot (en weer kleiner) konden worden. “Dat biedt allerlei mogelijkheden, binnen de architectuur maar ook in medische toepassingen. Denk bijvoorbeeld aan het opblazen van op maat gemaakte 3D-ballonnetjes die organen in het menselijk lichaam kunnen ondersteunen.”
Voor het project werkte de studio samen wetenschappers van Toegepaste Natuurkunde en Technische Wiskunde van de TU Eindhoven aan het ontwikkelen van een stent. Roos Meerman: “De Soft Matter & Biological Physics-groep had een algoritme bedacht dat auxetische structuren maakt. Dat zijn structuren die niet alleen in de lengte, maar ook in de breedte kunnen uitrekken – anders dan een stuk kauwgom dat steeds smaller wordt. Dan ontstaan er telkens weer andere bewegingen. Daarmee hebben we een kunstwerk gemaakt dat we op de Dutch Design Week hebben gepresenteerd. Met Pi Lab werken we aan de praktische toepassingen van de technieken die we door het maken van dat kunstwerk hebben geleerd.”
Plantensymfonie
Het project waar Fillip Studios nu internationaal mee doorbreekt is net zo’n creatieve kruisbestuiving. Arabidopsis Symphony gaat over muziek voor en door planten. Tom Kortbeek: “Dat ontstond uit de samenwerking met een plantenfysioloog uit Wageningen. We hebben nu een augmented reality-installatie gemaakt waarin je het groeien van planten kunt beleven. De planten en de muziek worden direct beïnvloed door het weer, de wind en de regen. Elk moment van de dag klinkt dus totaal anders.”
De installatie reist nu de wereld over, maar is komend jaar zeker in Arnhem te zien, zo vult Roos Meerman aan. Het leukste aan deze manier van werken is de gezamenlijke verwondering, zo legt ze uit. Al duurt het soms even voordat je dezelfde taal spreekt. Bij het plantje Arabidopsis (of zandraket, het standaardplantje om laboratoriumonderzoek mee te doen) vonden kunst en wetenschap elkaar pas echt toen ze samen naar muziek gingen luisteren, legt Kortbeek uit. De manier waarop kunstenaars, designers en wetenschappers zo coalities aangaan, ziet hij ook als creatieve energie. “Het is altijd mensenwerk. Dat zie je ook bij Makerscosmos. Het is mooie energie, daarmee stijg je boven de afzonderlijke instellingen uit.”
Met elkaar massa creëren
Arnhem is bij uitstek de stad om dit soort samenwerkingsverbanden aan te gaan, vindt Kortbeek. “Het kan hier sneller, omdat de schaalgrootte wat kleiner is en het persoonlijk netwerk groter. Je kent hier al gauw veel mensen. Dus komen dat soort persoonlijke kliks wat sneller tot stand. Dat moet ook wel: Als je in iets organiseert – of het nou voor Ontwerpersplatform Arnhem (OPA) is, voor Centrum voor Architectuur en Stedenbouw Arnhem (CASA), voor Omstand of voor ArtEZ – er komen bij wijze van spreken twintig mensen op af. Je hebt elkaar dus nodig om massa te creëren! Zo ontstaan er crossovers. Dat is uniek aan Arnhem en dat mag nog wel wat meer worden gestimuleerd.”
De bal ligt niet alleen bij de politiek of de gemeente, maar bij alle partijen. Zelf draagt Tom Kortbeek een steentje bij door Creatief Arnhem, een initiatief van Coehoorn Centraal, OPA en ondernemersvereniging DOCKS van het Modekwartier. “Die is bedoeld om de creatieve sector te vertegenwoordigen. Het is qua werkgelegenheid de grootste sector in Arnhem, maar haar stem wordt nauwelijks gehoord omdat de sector zo versnipperd is.”
Blijvend toekomstperspectief
Eerder maakten Roos en Tom een vuist voor het gebied Coehoorn Centraal. “We zijn vanaf het begin actief geweest binnen de creatieve broedplaats”, vertelt Kortbeek. “In het begin was er niet zoveel geregeld, dus dat gaf ruimte voor eigen invulling. Coehoorn Centraal was een initiatief van Paul de Bruijn en Peter Groot. Zij hebben zoveel voor dit gebied betekend! Paul en Peter voerden de strijd met de instanties en de politiek, daar hadden ze bijna een dagtaak aan. Daardoor konden wij ons bezig houden met ons eigen ding. Het project is nu afgerond en Coehoorn Centraal is nu de hoeder van het creatieve DNA in dit gebied. De panden die blijven staan zijn verkocht. Onze studio huurt nu bijvoorbeeld van SLAK. Daarnaast komt er nieuwbouw: atelierwoningen en werkruimtes voor de creatieve sector. De visie van Peter en Paul is nu bestendigd in een blijvend toekomstperspectief. Dat bijzonder, want je ziet overal – ook in Arnhem – alleen maar tijdelijkheid. Als er geen ideeën zijn, mag je er als creatief even zitten. Dat is hier anders!”
Zelf blijven ze nog wel even in hun pand in Coehoorn, al hebben Roos en Tom ook hun dromen. “We zijn een keer in Beacon geweest, een klein plaatsje bij New York”, vertelt Tom. “Daar was een oude fabriek omgetoverd in een museum. Elke kunstenaar kreeg een eigen hal. Wij dachten: het zou fantastisch zijn om zoiets ooit hier te doen, een combinatie van ons eigen werk en dat van andere makers. Dat zou vet zijn!”